chú thích 10

(1) ninh hinh 寧馨: này, như thế này. § Cũng như nói như thử 如此.
(2) bì 罷: mỏi mệt. § Thông bì 疲. ◇Sử Kí 史記: Hạng Vương binh bì thực tuyệt 項王兵罷食絕 (Hạng Vũ bổn kỉ 項羽本紀) Quân Hạng Vương mệt mỏi, lương thực cạn.
(3) mộng huyễn 夢幻: cảnh mộng không thật, huyễn giác. ◇Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: Tác giả tự vân, nhân tằng lịch quá nhất phiên mộng huyễn chi hậu 作者自云, 因曾歷過一番夢幻之後 (Đệ nhất hồi).
(4) sắt súc 瑟縮: do dự, chần chừ, trì hoãn.
(5) túc tích 踧踖: (1) Dáng cung kính không yên. (2) Vẻ chần chừ do dự. ◇Tư Mã Quang 司馬光: Bàng hoàng nhi bất tự an, túc tích nhi bất cảm tiến 彷徨而不自安, 踧踖而不敢進 (Thượng hoàng thái hậu sơ 上皇太后疏) Bàng hoàng không yên lòng, chần chừ không dám tiến.
(6) hỗ thị 怙恃: chỉ cha mẹ. ◇Thi Kinh 詩經: Vô phụ hà hỗ? Vô mẫu hà thị? 無父何怙? 無母何恃? (Tiểu Nhã 小雅, Lục nga 蓼莪) Không cha cậy ai? Không mẹ nhờ ai?

chương 10

10.1

第十章

Chương mười

既至姨氏許，閽 者通報，姨氏即出迓餘 母。已，復引領顧餘問 曰 ：「其誰家寧馨耶？ 」 　　餘母指餘笑答姨 氏曰 ：「三郎也，前日 才歸家。」 姨氏聞言喜 極曰：「然哉，三郎果 生還耶？胡未馳電告我 ？」 　　言已，即以手撲 餘肩上雪花，徐徐歎曰 ：「哀哉三郎！吾 不見 爾十數載，今爾相貌猶 依稀辨識，但較兒時消 瘦耳。爾今罷矣，且進 吾闥 。」 　　遂齊進廳事，自 去外衣。倏忽見一女郎 ，擎茶具，作淡裝出， 嬝娜無倫。與餘等禮畢 。時餘旁立諦視之，果 清超拔俗也。 　　第心甚疑駭，蓋 似曾相見者。姨氏以鐵 管剔火缽寒灰，且剔且 言曰 ：「別來逾旬，使 人繫念。前日接書，始 知吾妹就瘥，稍 慰。今 三郎歸，誠如夢幻，顧 我樂極矣！」 　　餘母答曰 ：「謝 姊關垂。身雖老病，今 見三郎，心滋怡悅。 惟 此子殊可愍耳！」 　　此時女郎治茗既 備，即先獻餘母，次則 獻餘。餘覺女郎此際瑟 縮不知為地。姨氏知狀 ，回顧女郎曰 ：「靜子 ，餘猶記三 郎去時，爾 亦知惜別，絲絲垂淚， 尚憶之乎？」因屈指一 算，續曰 ：「爾長於三 郎二十有一月，即三郎 為爾阿弟，爾勿踧踖作 常態也。 　　女郎默然不答， 徐徐出素手，為餘妹理 鬢絲，雙頰微生春暈矣 。迨晚餐既已，餘頓覺 頭顱肢體均熱，如居火 宅。是夜輾轉不能成寐 ，病乃大作。

Lúc tới nhà dì, người giữ cửa thông báo, dì tôi liền ra đón mẹ tôi. Rồi dì sang nhìn tôi, hỏi mẹ tôi: — Cậu này (1) là khách từ đâu lại? Mẹ tôi cười đáp: — Tam Lang đó, mới về mấy bữa nay. Dì tôi nghe ra, mừng rỡ vô cùng. Bảo: — Thật sao ! Tam Lang còn sống trở về! Sao chị không đánh điện tín báo em hay! Vừa nói dì vừa đưa tay phủi mấy đóa hoa tuyết rớt trên vai tôi, chậm rãi than một tiếng: — Tội thay Tam Lang. Dì không thấy mặt cháu đã mười mấy năm! Ngày nay trông tướng mạo cháu, thật khó nhận ra, con gầy ốm hơn lúc nhỏ. Con đi đường mệt lắm (2). Vào nhà thôi. Chúng tôi theo gót dì vào phòng. Cởi áo ngoài ra. Hốt nhiên thấy một nữ lang đem khay trà tới. Nàng vận y phục nhạt màu, dáng đi thật là tha thướt. Nàng chào chúng tôi. Tôi ngồi một bên nhìn nàng. Thấy nàng quả thật là thanh tao diễm lệ hơn người. Lòng tôi bỗng nhiên nghi nghi hãi sợ, dường như từng đã có gặp nàng từ lâu ở nơi nào... Dì tôi cầm một đôi que sắt tro lạnh trong lò. Vừa gạt tro vừa nói: — Chị em ta xa nhau hơn một tuần rồi, khiến lòng nhớ nhung. Ngày đó tiếp được thư chị, mới hay rằng bịnh tình chị đã bớt, mới yên tâm chút ít. Nay Tam Lang về, thật tưởng như là chiêm bao mộng ảo (3). Em mừng hết sức. Mẹ tôi đáp: — Cảm ơn em. Chị tuy trong mình còn bệnh tật tuổi tác già nua, nay thấy mặt Tam Lang, thì khoan khoái vô cùng, nhưng trông Tam Lang xanh xao đáng thương quá. Lúc bấy giờ nữ lang kia đã pha trà hoàn bị, đem lại mời mẹ tôi. Tôi nhận thấy nữ lang lúc đó e thẹn bối rối (4), dường như lóng cóng cả tay chân (5). Dì tôi biết thế, quay sang nhìn nữ lang nói: — Tĩnh Tử! Ta còn nhớ thuở Tam Lang ra đi, con đã biết buồn rầu nỗi ly biệt, con đã khóc lóc giàn giụa. Con còn nhớ chăng? Rồi  dì bấm đốt ngón tay nói tiếp: — Con lớn hơn Tam Lang đúng hai mươi mốt tháng (gần tới hai tuổi) thế thì Tam Lang là em của con vậy, con chẳng nên ngượng nghịu bối rối như  thế. Nữ lang làm thinh không đáp, chậm rãi đưa bàn tay ngọc ra vuốt vào mái tóc mai của em tôi. Hai má nữ lang trông có vẻ ửng đỏ chút ít. Dùng cơm tối xong, tôi chợt nghe thấy trong mình mệt mỏi. Đầu óc choáng váng, tứ chi nóng rần, xương xẩu máu me trở cơn sốt ran ran. Suốt đêm trằn trọc không ngủ được. Bệnh nặng phát tác mất rồi!

10.2

第十章

Chương mười

翌晨，雪不可止 。餘母及姨氏舉屋之人 ，咸怏怏不可狀，謂餘 此病匪細。顧餘雖呻吟 牀褥，然以新歸，初履 家庭樂境，但覺有生以 來，無若斯時歡欣也。 於是一一 思量，餘自脫 俗至今，所遇師傅、乳 媼母子及羅弼牧師家族 ，均殷殷垂愛，無異骨 肉。則舉我前此之飄零 辛苦，盡足償矣。第念 及雪梅孤苦無告，中心 又難自恝耳。 然餘為僧 及雪梅事，都秘而不宣 ，防餘母聞之傷心也。 茲出家與合婚二事，直 相背而馳。餘既證法身 ，固弗娶者，雖依慈母 ，不亦可乎？ 　　方遐想間，餘 母 與姨氏入矣。姨氏手持 湯藥，行至榻畔予余曰 ：「三郎，汝病蓋為感 冒。汝今且起服藥，一 二日後可無 事。此藥吾 所手彩。三郎，若姨日 中固無所事，惟好去山 中採藥，親製成劑，將 施貧乏而多病者。須知 世間醫者，莫不貪財， 故貧人不幸構病，只好 垂手待斃，傷心 慘目， 無過於此。吾自顧遣此 餘年，捨此採藥濟人之 事，無他樂趣。若村婦 燒香念佛，吾弗為也。 三郎，吾與汝母俱為老 人類。諺云『老者預為 交代事』，蓋謂人老 只 當替後人謀幸福，但自 身勞苦非所計。顧吾子 現隸海軍，且已娶婦， 亦無庸為彼慮。今茲靜 子，彼人最關吾懷。靜 子少失怙恃，依吾已十 有餘載，吾但托之天命 。」 姨氏言至此，凝思 移時，長喘一聲，復面 余曰 ：「三郎， 先是汝 母歸來，不及三月，即 接汝義父家中一信，謂 三郎上山，為虎所噬。 吾思彼方固多虎患，以 為言實也。餘與汝母， 得此凶耗，一哭幾絕， 頓增二十餘年老態。 茲 事亦無可如何，惟有晨 夕禱告上蒼，祝小子遊 魂，來歸阿母 。」 餘傾 聽姨氏之言，厥聲至慘 ，猛觸宿恨，肺葉震震 然，不知所可。久之， 仰面見餘母容儀，無有 悲慼，即力制餘悲，恭 謹言曰 ：「銘感阿姨過 愛。第孺子遭逢，不堪 追溯，且已成過 去陳跡 ，請阿姨阿母置之。兒 後此晨昏得奉阿姨阿母 慈祥顏色，即孺子喜幸 當何如也！」 　　餘言已，餘母速 餘飲藥。少選，上身汗 出如注，憊極，帖然而 臥。

Sáng hôm sau, trời vẫn còn tuyết liên miên. Mẹ tôi, dì tôi và mọi người trong nhà đều buồn rầu hết sức, bảo rằng chứng bệnh kia không nhẹ. Tôi mặc dù nằm rên rỉ trong chăn, nhưng không thấy đau khổ, nhân vì mới về lại gia đình, nhận ra rằng từ thuở nhỏ đến nay, chưa có bao giờ hân hoan êm đềm như ngày đó. Tôi suy gẫm lại mọi sự việc đã xảy ra trong đời tôi từ ngày bước chân vào chùa tới lúc bấy giờ: việc gặp gỡ ân sư, gặp gỡ mẹ con bà vú nuôi, và gia đình mục sư Robert... Mọi người đều yêu thương tôi không khác gì con ruột, thì như thế, mọi nỗi phiêu linh tân khổ đã trải qua từ trước, kể cả cũng được đền bồi. Nhưng lúc nghĩ tới Tuyết Mai, nàng phải một mình ôm mối đau lòng không nói ra được với ai hết cả. Tuy nhiên sự việc tôi đi tu và việc Tuyết Mai, tôi giấu hết, không nói cho mẹ tôi rõ, sợ mẹ đau lòng. Hai sự việc kia, xuất gia và hợp hôn, quả thật là mâu thuẫn nhau triệt để; một đằng sang Đông, một đằng sang Tây; một đằng nằm im, một đằng rục rịch. Tôi đã nguyện tu hành cho đắc đạo rất mực chân tu, thì cố nhiên không thể nào lấy vợ; nhưng đã đi tu, còn có thể nào về bên mẹ mãi mãi được không? Trong khi tôi quẩn quanh tư lự gần xa như thế, mẹ và dì bước vào. Dì tôi tay bưng bát thuốc lá cây rễ cỏ, bước tới bên mép giường bảo: — Tam Lang, bệnh của cháu là một loại cảm mạo. Bây giờ cháu ngồi dậy uống thang thuốc này, một vài ngày sau ắt sẽ khỏi bệnh. Loại rễ thuốc lá hoa này do dì tự tay hái ngắt về. Tam Lang, dì của con hằng ngày chẳng có việc chi làm, thì giờ nhàn rỗi chỉ có biết đi vào trong núi ở trong rừng mà hái lá, ngắt rễ cây. Đem về bào chế ra thuốc, rồi đem cho những kẻ nghèo khó mà đa bệnh để họ dùng trong lúc tai nạn. Phải nên biết rằng trong thế gian, các ông thầy thuốc chẳng ông nào là chẳng tham tiền; do đó kẻ nghèo đói nếu rủi ro lại vướng bệnh, chỉ còn biết buông tay mà chết. Những chuyện thương tâm thảm nhục (đau lòng xót mắt) chẳng có chuyện nào đau đớn hơn sự tình trạng huống kia. Dì tự nghĩ mình còn chút sống thừa le lói, trừ cái cuộc đi hái lá cây về làm thuốc giúp người thì chẳng còn việc chi lạc thú nữa cả. Còn như những việc đốt hương niệm Phật lâm râm theo lối những người đàn bà ở làng thôn (thôn làng thôn xã) thì ấy là điều mà dì của con chẳng làm đâu. Tam Lang! Dì và mẹ của cháu đều già nua hết rồi. Ngạn ngữ có câu: "Người già nua thêu thùa sự vụ là cốt để giao thụ cho người sau" — lão giả dự vị giao đại sự 1 — Ấy bởi rằng lời trong ý là nói người già nua chỉ nên vì người sau mà mưu việc hạnh phúc, còn tự thân mình vất vả, thì không bận tâm lấy làm điều gay cấn cho lắm đâu. Xét riêng gia cảnh của dì hiện nay, thì thằng con của dì đã phục vụ trong ngành hải quân, nó đã lấy vợ lập gia đình rồi, thì dì chẳng còn phải vì nó mà lo lắng sự gì 2... Ngày nay, còn đứa gái Tĩnh Tử kia kìa, nó là kẻ rất mực của dì lưu tâm quan thiết. Tĩnh tử (Kiyoko) mồ côi cha (6) thuở nó còn bé, nó nương tựa vào dì đã mười mấy năm nay. Dì chỉ biết... dì nghĩ rằng... mọi sự thôi thì hãy nên ủy thác hết cho Thiên mệnh vậy. Dì tôi nói tới đó, thì trầm ngâm một lúc, thở dài một tiếng, rồi nhìn tôi nói tiếp: — Tam Lang, ngày trước mẹ cháu từ Trung Hoa về lại xứ nhà, chưa được ba tháng, thì tiếp được một lá thư của gia đình nghĩa phụ của cháu, báo tin cho biết rằng "Tam Lang leo lên núi, bị cọp ở trong rừng vồ nuốt mất hình hài thân thể tứ chi". Nghe tin sét đánh đó, dì gẫm rằng bên xứ ấy vốn xảy ra nhiều tại nạn cọp bắt người ăn thịt xương, thì dì tin rằng sự việc kia là có thật. Dì và mẹ cháu ôm nhau khóc một trận tưởng như chết mất ra ma, rồi vì quá đau lòng mà hai chị em vốn đã già, lại tăng thêm già nua, thêm hơn hai mươi tuổi nữa. Thần thái đã ra người lẩm cẩm. Sự việc đời còn mà ra như thế, còn biết tính ra làm sao, chỉ còn biết ngày đêm cầu nguyện ông trời xanh, chúc cho vong hồn cháu tiêu dao du, mà ghé về xứ nhà ứng mộng chiêm bao cho mẹ cháu. Tôi lắng tai nghe dì kể lể giọng thật bi thảm. Trong lòng tôi lại ùn ùn trào dậy bao nhiêu mối u sầu trường hận cũ, trái tim và hai lá phổi như muốn vỡ toang ra một trận, chẳng còn biết ăn nói ra làm sao cả . Thật lâu sau, ngẩng mặt nhìn mẹ, nhận thấy dung nghi điềm đạm, không còn bi thiết, thì tôi cố gắng đàn áp mối bi thống trong máu xương mình, cung kính nói mà rằng: — Con xin ghi tạc mối tình thương yêu của dì. Những phen lao đao vất vả cháu trải qua, đã thành chuyện quá khứ mơ hồ, không thể nhắc gợi ra nhiều chi nữa, con xin dì và mẹ hãy xếp lại đừng bận lòng chi tới. Từ nay về sau, con ở lại nhà, sớm hôm phụng bồi dì và mẹ, thì lòng con sung sướng tràn lan rất mực lắm rồi. Tôi nói xong, mẹ tôi giục uống bát thuốc, một lúc sau, toàn thân tôi mồ hôi ra như tắm, tôi mỏi mệt khắp cả hình hài xương xẩu, nhắm mắt thiêm thiếp miên man. (BG) ghi chú 1. Mấy tiếng "dự" và "giao đại" nên đọc chậm một tí, để khỏi lộn nghĩa. 2. Bà dì kia ăn nói mạch lạc, ôn tồn sắp nhiếp dẫn ngôn ngữ vào một vấn đề gay cấn nêu ra.

<<   >>